İÇİNDEKİLER
Hidrosefali, Latince hidro=su ve sefali=baş kelimelerinin bir araya gelmesi ile oluşan bir tanımlamadır. Beyinde sıvı birikmesi olarak tanımlanır. Bu su, beyin-omurilik sıvısıdır. Beyin omurilik sıvısının devamlı olarak bir dolaşımı vardır. Beyin omurilik sıvısı devamlı olarak yapılır ve geri emilir, beyni ve omuriliği sarar. Beyin omurilik sıvısının üç tane ana görevi vardır. Bu görevler; beyin ve omurilik arasında dolaşıp beyindeki basınç değişikliklerini düzenlemek, beynin beslenmesini ve atıkların taşınmasını sağlamak, beyin ve omuriliğe gelen darbelerin zararlı etkisini azaltmaktır. Bu yazımızda, hidrosefali nedir? Hidrosefali neden olur? Hidrosefali belirtileri nelerdir? Hidrosefali nasıl tedavi edilir? konularını anlatacağız.
Hidrosefali Nedir?
Hidrosefali, beyin ve çevresinde aşırı sıvı birikmesi olarak tanımlanır. Çocuklarda olan ve doğuştan gelen hidrosefali, yaklaşık olarak 500 çocukta 1 tanesinde görülür. Bunun yanında ileri yaşlarda da görülebilir. Biriken sıvıya BOS (beyin-omurilik sıvısı) denir. Amacı beyni ve omuriliği korumak olan bu sıvının dolaşımı esnasında bir veya birkaç noktada engellenmesine ve bundan dolayı oluşan sıvı birikmesine Hidrosefali denir.
Beyin omurilik sıvısı beyne ihtiyacı olan besini sağladığı ve atıkları temizlediği için beyin hücrelerini temizler. Bu sıvı kan dolaşımı esnasında kana geri emilir. Hidrosefali rahatsızlığının görülmesi durumunda beyin omurilik sıvısı emilmez ve sıvı beyin içinde birikerek kafatasının büyümesine ve basıncın artması durumu gözlemlenir. Bebeklerin beyninde aşırı sıvı birikmesi kafatasının büyümesine ve kafatasında çıkıntı oluşmasına neden olur. Kafadaki basıncın artmasından dolayı kemikler genişler ve ayrılır. Bebeğin başı daha büyük gözükebilir.
Hidrosefali, her yaşta bireyde görülebilir lakin çocuklarda ve 60 yaş üstünde daha sık görülür. Hidrosefali hastalığı olan kişiler için tanı genellik doğum esnasında, doğum öncesinde ve erken bebeklikte konulur. Nadir olsa da genetik bozukluklardan ya da gelişimler bozukluklardan kaynaklı olabilir.
Hidrosefali Neden Olur?
Beyin omurilik sıvısı belirli koşullarda artarak Hidrosefali için zemin oluşturur. Bu artışın nedenleri şunlar olabilir;
- Beyin omurilik sıvısının üretiminde artma
- Beyin omurilik sıvısının normal biçimde akmasını engelleyen bir tıkanıklık
- Kan damarlarındaki beyin omurilik sıvısının emme kabileyetindeki azalma
Beyin omurilik sıvısının fazla olması beyni baskı altına sokar. Bu basınçtan dolayı, beynin dokusuna zarar veren beyin ödemi oluşabilir. Bazen Hidrosefali bebek doğmadan önce oluşur. Doğumda olan Hidrosefali sıralanan durumların neticesi olabilir;
- Hamilelik esnasında geçirilen toksoplazmozis, frengi, kabakulak, kızamıkçık ve sitomegalovirüsgibi enfeksiyonlardan dolayı hidrosefali olabilir
- Anne karnında omurganın bir tarafında açıklık olmasıyla karakterize spina bifida adlı doğum kusurunun oluşması
- Genetik anormallik
Bunlara ek olarak Hidrosefali aşağıdaki nedenlerle bebekler, küçük çocuklar ve büyük çocuklarda görülebilir;
- Merkezi sinir sistemi tümörleri
- Menenjit gibi merkezi sinir sistemi enfeksiyonları
- Kafa travmaları
- Prematüre bebeklerde doğum esnasında ya da kısa zaman içinde beyin kanaması
- Doğumdan önce, doğum esnasında ya da sonrasında oluşan yaralanmalar
Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde görülen Hidrosefali belirtileri;
- Kusma
- Gözlerin aşağıda sabitlenmesi
- Bıngıldakta şişkinlik ya da gerginlik
- Epileptik nöbetler
- Dokunmaya az tepki
- Uyuklama
- Büyümede yavaşlama
- Zayıf beslenme
- Kas dokusunda ve kuvvetinde azalma
- Başın normalden büyük olması
Daha büyük bebeklerde ve çocuklarda görülen Hidrosefali belirtileri;
- Kafanın anormal genişlemesi
- İştahsızlık
- Bulanık ve çift görme
- Mide bulantısı
- Kusma
- Uyku hali
- Uyuşukluk
- İdrarını tutamama
- Dengesizlik
- Baş ağrısı
- Epileptik nöbetler
- Zayıf koordinasyon
- Gözlerin aşağıda sabitlenmesi
- Konuşma ve yürüme gibi önceden edinilen becerilerde sorunları
- Sinirlilik
- Kişilikte değişimler
- Okul performansında düşüş
Yetişkinlerde görülen Hidrosefali belirtileri;
- Görme bozukluğu
- Hafıza ve konsantrasyon sorunları
- Sık idrara çıkma dürtüsü
- Baş ağrısı
- Düşünme becerilerinde azalma
- Mesane kontrolü kaybı
- Uyku hali
- Denge ve koordinasyon kaybı
Yaşlılarda görülen Hidrosefali belirtileri;
- Yürüme güçlüğü
- Sık idrara çıkma dürtüsü
- Hafıza kaybı
- Zayıf koordinasyon ve denge
- Mesane kontrolü kaybı
- Düşünme ve muhakeme becerilerinin kaybı
Hidrosefali Nasıl Tedavi Edilir?
Hidrosefali hastalığı tedavi edilmediği zaman ölümcül olabilir. Tedavinin amacı daha çok beyin hasarının oluşmasını engellemektir. Daha önce oluşan beyin hasarlarını tersine çevirmenin mümkünatı yoktur. Beyin omurilik sıvısının normal akışını geri kazanmak adına tedavi yapılır. Tedavi için aşağıdaki cerrahi seçeneklerden biri tercih edilecektir.
Şant Takılması
Hidrosefali hastalığının tedavisi için en çok tercih edilen bir yöntemdir. Şant, uzun tüpten yapılmış bir kapakçık içeren sıvı tahliye aletidir. Bu kapakçık, beyin omurilik sıvısının normal hızında ve doğru yönde akmasını sağlar. Cerrahi bir işlem ile şantın bir tarafı beyne diğer bir tarafı ise karın boşluğuna ya da göğse yerleştirilir. Böylelikle beyin omurilik sıvısı beyinden uzaklaştırılır ve tüpün diğer ucundan dışarı akar. Sıvı aktığı bu bölgeden daha kolay bir biçimde emilir. Genellikle hastaya ömür boyu olacak şekilde takılan şantın fonksiyonunda herhangi bir aksama olup olmadığı düzenli olarak kontrol edilir.
Ventrikülostomi
Şant tedavisine alternatif olarak tercih edilen tedavi yöntemlerinden biri ventrikülostomi yöntemidir. Çoğunlukla ventriküller arasında olan sıvı akışında bir tıkanıklık söz konusu ise bu yöntem kullanılır. Bu işlem, beyinde olan ventrikül denilen boşlukların dibine ya da iki ventrikül arasına bir delik açılması ile yapılır. Bu delik, beyin omurilik sıvısının beyinden uzaklaşmasına yardım eder.
Şant tedavisi bazı hastalar için uygun olmayabilir. Hastaya şant takmanın uygun olup olmadığını kontrol etmek için aşağıdaki yöntemler uygulanır;
- Lomber İnfüzyon Testi: Hastanın bel bölgesinden omurganın içine sıvı enjekte edilerek beyin omurilik sıvısının başınç ölçümleri alınır. Beyin omurilik sıvısının mevcut basıncının belli bir sınırın üzerine çıkması hastanın şant tedavisinden fayda sağlayacağını gösterir.
- Lomber Ponksiyon: Hastanın belinden omurgasına yerleştirilen kanül yardımı ile omurga tabanından beyin omurilik sıvısının bir kısmı alınır. Prosedür hastanın yürümesini veya zihinsel yeteneklerini geliştirirse, şantın tedaviye yardımcı olması muhtemeldir.